معنای مفهوم ارزش افزوده چیست؟
ارزش افزوده که در زبان انگلیسی با عنوان Value added شناخته می شود، به ارزشی گفته می شود که در فرآیند تولید یک محصول به کالای واسطه ای یا همان مواد اولیه محصول اضافه می شود. البته ارزش افزوده مختص به یک کالا نیست، بلکه به فرآیند تولید مرتبط است.
در یک تعریف دقیق ارزش افزوده به افزایش ارزش پولی کالا در طی مراحل تولید گفته می شود. با عبور یک کالا از هر مرحله از تولید محصول ارزشی به کالا اضافه می شود که به آن ارزش افزوده می گوییم. ارزش افزوده را می توانیم برابر با اختلاف بین ارزش محصول تولید شده با مجموع ارزش مواد اولیه یک محصول بدانیم.
برای مثال اگر تهیه یک کیلو شیرینی، 200 تومان شکر، 300 تومان، 300 تومان آرد، 350 تومان تخم مرغ و 450 تومان از دیگر موارد اولیه استفاده شده باشد و در نهایت محصول نهایی شده را به قیمت 5000 تومان بفروشیم، ارزش افزوده این یک کیلو شیرینی 3700 تومان خواهد بود.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
تعاریف متعددی از این مالیات ارائه شده است. در مصوب ماده 3 قانون مالیات ارزش افزوده سازمان مالیاتی کل کشور این گونه تعریف شده است:
“مالیات بر ارزش افزوده: مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع میگردد.”
طبق ماده 3 قانون مالیات بر ارزش افزوده، به تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالا یا خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین، ارزش افزوده گفته می شود. این مفهوم به فرایند تولید مربوط است و نه به کالای خاص. مالیات ارزش افزوده نوعی مالیات عام (بر عموم کالاها و خدمات مگر موارد معاف تعلق میگیرد) است که به صورت چند مرحلهای از اضافه ارزش کالاهای تولید شده یا خدمات ارائه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع اخذ میشود.
به عبارت دیگر مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که در طول فرآیند تولید و خدمات از محل تولید تا فروش کالا به مشتری نهائی، مرحله به مرحله اخذ میشود. مالیات ارزش افزوده برای مصرف طراحی شده است که مصرف کنندگان آن را در زمان خرید خود می پردازند که این مالیات توسط فروشندگان جمع آوری شده و از این طریق در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می گیرد.
این مالیات به صورت غیر تصاعدی در این زنجیره قرار دارد: واردات، تولید، توزیع و مصرف که نهایتا مصرف کنندگان پرداخت کننده آن هستند. در این مالیات، نباید مالیاتی توسط تولید کنندگان پرداخت شود و باید مصرف کننده نهایی فقط این مالیات را بپردازد؛ بنابراین تولیدکنندگان پرداختی و مالیاتی که بابت خرید مواد اولیه و سایر کالاها را انجام داده اند از خریداران دریافت کرده و ما به التفاوت را به دولت پرداخت می کنند.
کالاهایی که مالیات ارزش افزوده به آن ها تعلق می گیرد کدام است؟
مالیات بر ارزش افزوده شامل تمام خدمات و کالاهایی که در ایران به فروش میرسد می شود اما دارای چند استثنا است: سیگار و سوخت هواپیما دو کالای خاص هستند که به هرکدام به ترتیب 12 و 20 درصد مالیات ارزش افزوده تعلق می گیرد؛ به محصولات کشاورزی فرآوری نشده، کالاهای اساسی (برنج، روغن، گوشت و…) و خدمات بهداشتی مالیات بر ارزش افزوده تعلق نمی گیرد.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
به عنوان مثال، تولید کننده خودرو (با نام فرضی خودروسازان آسیا) را در نظر بگیرید که در کشوری با نرخ 10% مالیات بر ارزش افزوده فعالیت می کند.
- شرکت خودروسازان مواد خام را با قیمت 2 میلیون ریال خریداری می کند که طبیعتاً مالیات بر ارزش افزوده ی آن 200,000 ریال است که باید به دولت پرداخت کند. جمع قیمت کل در این حالت 2,200,000 می شود.
- خودروسازان محصولات تولید شده را به قیمت 5 میلیون ریال به علاوه 500,000 ریال ارزش افزوده و جمع کلی 5,500,000 ریال به توزیع کننده می فروشد. در این حالت تولید کننده فقط 300,000 ریال به عنوان مالیات بر ارزش افزوده را به دولت پرداخت کرده است. به عبارتی تولید کننده 10% سودی که در این فرآیند به دست آورده است ( 3 میلیون ریال) را به عنوان VAT پرداخت می کند.
- در نهایت توزیع کننده این محصول را با قیمت 10 میلیون ریال که ارزش افزوده آن 1000,000ریال می شود به مصرف کننده نهایی می فروشد که جمع کل آن 11 میلیون ریال می شود. توزیع کننده در این مرحله 500,000 ریال را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می کند. 500000 ریال مابقی را تولید کننده در مرحله قبل پرداخت کرده است و به عبارتی توزیع کننده در این مرحله 10% سودخالص خود را پرداخت می کند.
